PEYGAMBERLER DİYARI KUDÜS

Kudüs’e yolculuk düşüncem Konya’da tanıştığım ve şehrimizden bir ev satın alan Filistinli Ihab ve eşi İsrail vatandaşı Ora’ya tapu sürecinde tercümanlık vesilesiyle yardımlarım neticesinde oluşan muhabbetimiz ve akabinde kurulan kadim bir dostluğun koklerini salacak gönülden gelen bir davete icabet ile gerçekleşti.

Antalya’dan yaklaşık bir saatlik bir yolculuktan sonra Tel Aviv Ben Gurion Havalimanına iniyoruz ve bizi karşılayan dostlarımızın aracı ile yaklaşık yarım saatlik bir yolculuktan sonra Yafa’ya geliyoruz. Denize nazır evlerine gidiyoruz. Tertemiz, sakin ve oldukça huzurlu görünen bir şehir.

Artık heyecanla ziyaret edeceğimiz yerlerin planını yapıyoruz. Bayram sabahı Yafa’da bulunan Osmanlı eseri Mahmudiye Camiinde Bayram namazımızı eda ediyoruz. Aile bayramlaşmalarının ardından Mescid-i Aksaya gitme vakti…

Kudüs Hakkında Bilgiler

Kudüs’ü anlatmak zor. Ama dilim döndüğünce anlatmaya çalışacağım. Kudüs, Ortadoğu’nun batısında, Akdeniz’in doğu sahillerinin 40 kilometre uzağında bulunan, tarihi boyunca 50’den fazla kez el değiştirmiş, uzun yıllar Osmanlı Devletinin himayesinde kalmış, İslam, Yahudilik ve Hıristiyanlık için de kutsal olan bir belde.

Kudüs, 610 yılında biz Müslümanların ilk kıblesi olmuş. Kuran’a göre Peygamber efendimiz (SAV) 10 yıl sonra Miraç’a bu şehirden çıkmış. Yahudiler için önemi, Tevrat’a göre Hz. Davud’un bu şehri Büyük İsrail Devleti için inşa etmiş olması. Hıristiyanların kutsal kabul etme sebebi ise İncil’e göre Hz İsa’nın Kudüs’te çarmıha gerilmesi.  

İlk İzlenimler

Yafa’dan yaklaşık 45 dakikalık bir yolculuk sonrası Kudüs’e ulaşıyoruz. Bayram dolayısıyla çok kalabalık yok. Bizim adımıza oldukça güzel. Anlattıklarına göre normalde son derece kalabalık bir yermiş.

Mescid-i Aksa’ya bir an önce gitmek üzere dar sokaklara dalıyoruz. Bu daracık sokaklarda yolunuzu kaybetmeniz çok kolay! Neyse ki yanımızda yol yordam bilen dostlarımız var. 

Evlerin mimarileri oldukça hoş. Açık tonlu taş evler Orta Doğu’da olduğumuzu hissettiriyor. Sağlı sollu dükkanlar var ama Bayram dolayısıyla çoğu kapalı.

Sonunda Kudüs’ün surları gözüküyor. Eski şehri çevreleyen bu surlar 16. yüzyılda Osmanlı Padişahı Kanuni Sultan Süleyman tarafından yaptırılmış.

Surlar eski Kudüs’ün çevresinde 4 kilometrelik bir uzunluğa sahip. Ortalama 12 metre yüksekliğindeki duvarlarda sık sık gözetleme kuleleri görebiliyorsunuz.

Tabi bu surların içerisine ulaşmak için yapılmış kapılar da var. İlk olarak karşımıza Yeni Kapı çıkıyor.

Adından anlayacağınız üzere burası Kudüs’te yapılan son kapı, yani en yenisi. Sultan 2. Abdülhamit tarafından 1887 yılında yaptırılmış. Kapı eski şehrin kuzeybatısındaki Hıristiyan Mahallesi’ne açılıyor.

Yafa Kapısı yine Osmanlı zamanından kalma, bu şehrin sekiz kapısından biri. 17. yüzyılda Yafa Limanı’ndan gelen yolun sonu burada bitiyormuş. 

Günümüzde en aktif olarak kullanılan kapı burası, girişi de oldukça heybetli. İnsan kendini büyülü bir dünyaya giriyormuş gibi hissediyor. Sanki Osmanlı zamanına dönmüşüz hissi veriyor!

Kubbet-üs-Sahra

Çoğu zaman Mescid-i Aksa ile karıştırıldığını düşündüğüm Kubbet-üs-Sahra bu şehirde gezdiğim ilk nokta oluyor. Kubbet-üs-Sahra bu şehrin simgesi denebilir. Kudüs adına bir fotoğraf görüyorsanız içinde bu yapı kesin var. Öylesine güzel ve etkileyici bir mimarisi var ki ilk gördüğünüz andan itibaren adeta kutsal bir açık hava müzesi.

Kubbet-üs-Sahra, 687 ve 691 yılları arasında Emevi Halifesi Adbülmelik tarafından, tarihi milattan öncesine dayanan Tapınak Tepesi’nin üzerine inşa edilmiş. Yapıldığı tarihten sonraki Kudüs kuşatmalarında her dönem farklı anlamlar yüklenip çeşitli revizyonlar geçirse de günümüzdeki mimariye, Yavuz Sultan Selim döneminde Osmanlı’nın Kudüs’ü topraklarına katmasıyla ulaşmış.

Bu tarihten sonra yapı çokça zarar görürken sırasıyla Kanuni Sultan Süleyman ve 2. Abdülhamit tarafından büyük çapta tamir ettirilmiş. Son olarak bölgede 20. yüzyılda da yaşanan savaşlar ve 1927 Filistin Depremi ile tekrar zarar görüp yine aynı yüzyıl içerisinde Türkiye, Ürdün ve diğer Arap ülkelerinin çabalarıyla son halini almış.

Kubbet-üs-Sahra İç Bölümü

Yapının manevi önemi ise, tam bu noktada havada durduğuna inanılan Hacer-i Muallak üzerinden Hz. Muhammed’in (SAV) Mirac’a yükselmesi. Hacer-i Muallak, Yahudi ve Hıristiyan kitaplarında da yer bulan kutsal bir kaya olarak anılıyormuş.

Teknik olarak bakarsak Kubbet-üs Sahra, İslam mimarisinin bilinen en karakteristik örneklerinden birisi. Devasa kubbesi ve çinilerle kaplı duvarları, yapının mühendislik açıdan da gelişmiş özelliklerini temsil etmekte. Duvarlardaki çinilerin Kanuni Sultan Süleyman tarafından özel olarak verildiği bilinen önemli özelliklerden biri.

Mescid-i Aksa

Mescid-i Aksa, Mescid-i Nebevi ve Kabe ile beraber İslam’ın kabul ettiği üç kutsal bölgeden biri. Müslümanlar için en önemli özelliği buranın İslam’ın ilk Kıble’si olması. Hicret’in ilk yılında Müslümanlar 16 ay boyunca buraya yönelerek namaz kılmışlar.

Arapça’da en uzak anlamına gelen “el-aksa” kelimesinden gelen ismi, Kabe’ye olan uzaklığına ve Mekke’ye en uzak mescid olmasına itafen konulmuş. Kur’an daki İsra Suresinin 1. ayetinde de aynı şekilde yer buluyor.

Mescid-i Aksa’nın ilk olarak ne zaman yapıldığı tam olarak bilinmiyor. Peygamberimizin hadislerinden ulaşılan sonuca göre, Kabe’den 40 yıl sonra inşa edilmiş ve İslam’ın ikinci ibadet noktası olmuş.

Kudüs’ün geçirdiği güçlü depremlerden Mescid-i Aksa da birçok kez zarar görmüş ve restore edilmiş. Yüzyıllarca Osmanlı egemenliğindeki mescid, günümüzde Filistin, Ürdün ve İsrail devletlerinin arasında ciddi bir siyasi anlaşmazlığın ortasında bulunuyor.

İslam’ın ortaya çıktığı yıllardaki Arap ve Afrika kültürünün izlerini kolayca görebiliyorsunuz. Üzerine Osmanlı zamanından kalma detayları da ekleyin işte size güzeller güzeli bir mabed.

Mescid’i Aksa’nın iç yapısı da dışı kadar etkileyici. Alışık olduğumuz geniş kubbeli cami anlayışından uzak, devasa sütunlar ile güçlendirilmiş muazzam bir alan. Tavandaki işlemeler ve çiniler mükemmel bir uyum içinde.

Mescid-i Aksa’yı Ziyaret Şartları

Mescid-i Aksa ve Kubbet-üs-Sahra’yı ziyaret edecekler için de birkaç not var. Kudüs eski şehrinin güneydoğusunda kalan bu bölgeyi sadece Müslümanlar ziyaret edebiliyor. Avluya çıkan kapıların başında duran İsrailli askerler kimlik kontrolü yapıp, Müslüman olduğunuzu kanıtlamanızı isteyebiliyor.

Kutsal Kabir Kilisesi

Ortodoks’lar tarafından Yeniden Diriliş Kilisesi olarak da adlandırılan Kutsal Kabir Kilisesi, Kudüs’ün Hıristiyanlar için en önemli noktası. Yapı 4. yüzyılda inşa edilmiş. 

Kilisenin, Hz. İsa’nın çarmıha gerildiği tepede olduğuna inanılması nedeniyle Hıristiyanlar için oldukça saygıdeğer bir nokta. Ayrıca Hz İsa’nın kabrinin burada olduğu ve burada yeniden dirileceğine inanılıyormuş. Tüm bunlar kiliseyi Hıristiyanlar için bir Hac noktasına taşımış.

Yahudi Mahallesi

Yahudi Mahallesi Kudüs eski şehrinin en modern gözüken noktası. Geniş meydanlar, kaliteli butik dükkanlar ve palmiyeleri ile hoş bir görünümü var.

Mahalledeki geniş meydanlardan birinde Batı Cardo’nun kalıntıları da sergileniyor. Bu kalıntılar Roma dönemindeki önemli bir ticaret yoluna ait. Herhangi bir kontrol olmadan kalıntıların yanına gidip inceleyebiliyorsunuz.

Ağlama Duvarı

Orijinal adı ile Western Wall yani Batı Duvarı, ülkemizdeki bilinir ismiyle Ağlama Duvarı, Kudüs’ün en önemli noktalarından biri. Yahudiler için kutsal olan bu duvar devasa taşları ile yüzeyden tam 18 metre yüksekliğinde.

Aslında bu duvar Yahudilerin kutsal kabul ettiği Büyük Tapınak’ın günümüze ulaşabilmiş batı duvarı oluyor.

Duvar yüzyıllar boyunca Yahudilerin geçmiş kötü anılarını hatırlayıp, güçlü bir Yahudi devleti kurma istekleri konusundaki hayal, dua ve gözyaşlarına şahit olduğu için Ağlama Duvarı ismini almış.

Yahudilerin inancına göre bu duvar yıkılmayacak ve Allah batı duvarını hiç terk etmeyecekmiş.

Duvarın hemen altındaki bölüm ibadet edenler için ayrılmış durumda. Ben kimse olmadığı için özgürce gezdim tabii ama normalde uzaktan izlemeneniz gerekebilir.

Kudüs’ün Tünelleri

Bu şehrin yer altındaki dünyasından söz etmiştim. Şimdi sırada Ağlama Duvarı’nın tünellerinde!

Ağlama Duvarı’nı karşınıza aldığınızda arka sol çaprazınızda tünel yazısı ve tabelasını göreceksiniz.

Müslüman Mahallesi

Meydanın kuzey ucu Müslüman Mahallesi’nin bir parçası oluyor. Burada sevimli bir cami ve dini eğitim veren bir okul var. Sokakta simide benzer bir şeyler satılıyor, Arapça tabelalar ise dikkat çekici.

Aslanlı Kapı

Şimdi rotamda Zeytindağı var. Buraya ulaşmak için Lion’s Gate yani Aslanlı Kapısı’ndan Doğu Kudüs’e geçiyorum. Aslanlı Kapı, Kudüs eski şehrinin en güzel kapılarından biri.

Kapıdan dışarı çıktığınızda arkanıza bakmayı unutmayın. Kaleyi andıran üst detayları ve üzerindeki karşılıklı aslan figürleri hoş bir manzara sunuyor.

Doğu Kudüs ve Batı Şeria

Buradan sonrası haritada teknik olarak Doğu Kudüs ve Batı Şeria olarak geçiyor. Fakat söylediğim gibi İsrail kontrolü altında ve herhangi bir geçiş bulunmuyor, aynen devam ediyorsunuz.

Batı Duvarı’nın Tünelleri

Batı Duvarı’nın Tünellerinde

Ardından batı duvarına paralel şekilde tünellerden ilerliyoruz. İki kişinin yan yana geçemeyeceği tüneller ile çeşitli noktalara ulaşıyoruz. Eski su galerisi ve üzerinden geçen köprünün kalıntılarını bu tünellerde görebiliyorsunuz.

Buraları gezmek 3 günümüzü aldı. Konaklamamız yine Yafa’da. Günübirlik gidip geliyoruz.

Ölü Deniz (Lut Gölü)

Müslümanlar tarafından Hz. Lût’a izâfeten Lut gölü / Lut denizi adıyla, Batılılar arasında da içinde ve kıyılarında canlı yaşamadığından (sadece gölü besleyen Ürdün / Şeria nehrinin ağzında yosun gibi bazı yeşillikler görülüyor) ve hakkındaki ölümcül efsanelerden dolayı “Ölüdeniz” anlamına gelen adlarla tanınıyor. Kitâb-ı Mukaddes ile çeşitli Grek, Roma, Bizans ve Arap coğrafyacı, tarihçi ve seyyahlarının eserlerinde coğrafî-tarihî konumuna ve fizikî özelliklerine göre Doğu denizi, Araba (Vâdilaraba) denizi, Sodom ve Gomore denizi, Sogar denizi, Altüst Olmuş göl, Tuz denizi, Zift denizi, Fena Kokulu göl ve Ölüdeniz manalarındaki çeşitli adlarla anılmıştır.