MACARLARIN KARPATLARA GELİŞİ: PANORAMA FESZTY

Ülkelerin millet bilinci oluşturmak için tarihlerindeki önemli olayların  ifadesi açısından kökeni 18.Yüzyıla dayanan Panoramalar oldukça önemli bir yere sahiptir.

İrlanda asıllı ressamlar Robert ve Henry Barker ’ın 1739-1806 yıllarında, ortaya çıkan  ilk panoramik resim ve panorama  tekniği Robert Barker’in ifadesiyle”bütünü kapsayan görünüş, tek bir gözlem noktasından 360 derecelik dairesel bir bakış içine giren ve ufuk’a kadar uzanan bütün manzaranın resmidir. Aynı zamanda bu tür resimlerin sergilenmesi ve izlenmesi amacıyla tasarlanan silindirik gösterim mekânında tanımlar”

Barker'ın Panoramasının  büyük ölçüde başarılı olması, 1880’lerde Panoramanın  insanlarda hayranlık uyandıran bir cazibe alanı olarak ortaya çıkmasına sebep oldu. Bu türün altında yatan temel fikir; ziyaretçinin panoramayı, tuvalin önünde bir diorama ile cyclorama'nın merkezinde yükseltilmiş bir görüntüleme platformundan gözlemlemesi. Tuval ve diorama gerçek manzara illüzyonunu yaratacak şekilde birbirleriyle senkronize edilerek sergileme gerçekleştiriliyor.

Ünlü Macar ressamı ÁrpádFeszty, 1891’de Macar halkının tarihi bakımından en önemli olaylarıdan biri olan “Macarların Karpat havzasına gelişi”ni anlatan bir panorama çizmeye karar verdi. Öyle bir resim olmalıydı ki; kuzeykaradenizden gelen bu halkın gelişini kapsamlı bir görüşünüş ile tasvir eden büyük resim oluşturmak gerektiğini düşündü. Feszty, bir düzineden fazla sanatçının yer aldığı bir ekiple olaydaki enstantaneleri resimleyerek 1892-1894 yılları arasında çalışmayı tamamladılar. Bu panorama resimlerden dünyada yaklaşık 40-50 adet bulunmakta bunların 18’i ise Avrupa’da yer almaktadır.

Panorama tarihine bir kısa gezinti yaptıktan sonraÓpusztaszer Milli Park İçersinde bulunan Karpatların Görkemli Panoraması Feszty’işimdi buyurun birlikte gezelim.

FESZTY PANORAMA

Kendinizi Doğu Karpatya’nın yüksek vadilerinden birinde, Voloc vadisinde hayal edin… Bir efsaneye göre burası Doğudan gelen Macar kabilelerinin Karpatya havzasına ilk girdiği noktadır. Önünüzdeki devasa panorama bu tarihi anı simgeleyen ve 19. yüzyılda popüler olmuş bir panorama resimdir. Feszty Panorama 15 metre yüksekliğinde ve 120 metre uzunluğunda olup, Panorama dairesel yarı çapı 38 metredir. Görkemli gelişin anlatıldığı toplam resim alanı 1800m2 dir.

Büyük Ressam Feszty ekibi ile birlikte resmin yapımını 2 yılda tamamladı. Resim ilk kez 1894 yılında Budapeşte’de, Macarların anavatanına gelişinin 1000.yılı kutlamalarıında sergilenmiştir. Aynı zamanda 1899'da Büyük Britanya Sergisinde tanıtıldı. 1909'da Budapeşte'ye döndükten sonra II. Dünya Savaşında geçici olarak bir ahşap binada bulunan resim;bir bombalama sırasında ciddi anlamda hasar gördü ve kalan parçalar önce şerit haline getirildi ve ahşap rulolar üzerine saklandı ve daha sonra Ulusal Galeri'ye teslim edildi.

Daha sonra resim burada, Opusztaszer’dePolonyalı uzmanlar tarafından 1991-95 yılları arasında onarılmış ve Macarların anavatanına gelişinin 1100.yılında tekrar sergilenmeye başlanmıştır.Bu süre içersinde restore edilen Feszty panoramasını  yaklaşık 3 milyon 250 bin kişi ziyaret etmiştir.Aralık 2009'da kısa bir dönem kapatılan müzede yapılan geliştirme projesi kapsamında 3 boyutlu objelerin bulunduğu alana 2 kostumlu savaşçı ve Diorama üzerinde yeni, camdan  bir yürüme yolu eklenerek müze 2010 yılında yeniden ziyarete açılmıştır..

Bununla birlikte yıldan yıla gelip resmi görmek isteyenlerin sayısı yüzbinleri aşmıştır. Kubbesi ile farklı bir mimariye sahip olan Feszty Panorama Müzesini görmek için nabızımı tutup adımlarımı hızlandırıyorum.

Loş bir dairesel merdivenden ortada aydınlatılmış ressamın elinde palet ve fırçasıyla şövale şeklindeki büstünü inceleyerek spot ışıklarının gösterdiği yerleri takip ederek platforma çıkıyorsunuz,

Tepede, Macarların başarılı lideri Prens Arpad’ı beyaz atının üzerinde etrafında 7 kabile lideri ile birlikte görüyorsunuz.

Prensin atının ayağında kaderlerini bekleyen esirleri ve ağlayan kızının kendisine sıkıca sarıldığı, yerli Slav halkın komutanı II.Latorc’u görmektesiniz. Uzaklarda, zafer sevinci içinde dörtnala gelen Macar atlarına da bir göz atınız.

Savaşın büyük bir bölümü sona ermiştir…

Arpad’ın sağında, dört öküzün çektiği dört tekerlekli araba üzerinde karısının ve onu izleyenlerin alana gelişlerini görmektesiniz. Arabanın sol ön kısmında gardiyanların içinde bulunduğu yıkık dökük Slav kurban kesme yeri bulunmaktadır.

Sağ tarafa doğru ilerlerken, savunma kulesinin kalıntıları arasında bir kadının köleleştirilişini görmektesiniz.

Uzaklarda dağın yamacında kendilerine kamp alanı arayan Macar gruplarını görmektesiniz. Prensin tam karşısında, kurbanlık alanında ellerini açmış, gökten bir işaret bekleyen Macar Taltos veya Şaman’ı görmektesiniz. Pagan töreninden anlaşıldığına  göreTanrıya beyaz bir at kurban edilmiştir. Etrafında, ateşe sihirli otlar atan kızlar dans etmektedir. Bu atmosfer, davul ve boru sesleri ile daha büyülü bir hale gelmiştir. Macarlar ateşin etrafında geleceğin kendilerine neler getireceğini öğrenmek istemektedir. Ve göğe yükselen beyaz duman iyiye, iyi bir geleceğe işarettir. Sonunda Macarlar arzu ettikleri sürekli yerleşim yerine, yurtlarına burada, Karpatya havzasında kavuşmuşlardır. 1100 yıldan beri Macarlar bu topraklarda yaşamış ve yaşamaktadırlar.

Saat yönünde ilerleyerek dolaşıyorsunuz ,modern ışık ve ses efektleriyle gerçeklik duygusunu yaşıyor  adeta büyüleniyorsunuz..merdivenleri bir bir inerken  tarihin bu  görkemli sahnesini bu eşsiz atmosferi bize yaşatan ressamları ArpadFeszty başta olmak üzere ,büyük figürleri özellikle de savaşta ki atları çizen PalVago, manzaraların oluşumunu sağlayan LaszloMedyanszky, ölüler yaralılar ve kavuşma sahnelerini çizen FerencOlgyaı,Bela Panyi, IgnacUjvary, RozaFesztyneJokaive bu estantanelericanvasa aktaran CelesztinPallya ve diğer ressamlar AdolfBarsy, Daniel Mihalık, HenrikPapp,KarolyZıegler..

Hepsini saygıyla anacağınızdan eminim..Çıkarken  müze girişindeki koleksiyonların sergilendiği seksiyonları görmeden çıkmayın ,şirin hediyelik eşya mağazasından da müzeye dair küçük hediyelikler almayı unutmayın…

http://www.opusztaszer.hu/feszty-panorama