KAPADOKYA’NIN GİZLİ HAZİNESİ KIZIL KİLİSE

BİN BEŞYÜZ YILLIK İHTİŞAMIYLA AYAKTA KALAN KAPADOKYA’NIN GİZLİ HAZİNESİ, KIZIL KİLİSE 

Kapadokya’nın geniş ve gizemli coğrafyasında yer alan Kızıl Kilise hem tarihi dokusu hem de mimari zarafetiyle insanı büyüleyen bir yapı.

Aksaray’ın Güzelyurt ilçesine bağlı Sivrihisar köyü yakınlarında, Melendiz Dağları’nın eteklerinde bulunan bu tarihi yapı, Anadolu’nun en eski ve en önemli Hristiyan yapılarından biri olarak kabul ediliyor.

Kızıl Kilise (Aziz Gregorius Kilisesi), V. veya VI. yüzyıllarda Bizans İmparatorluğu Döneminde inşa edildiği tahmin edilmektedir.

Tarihi ve Mimari Özellikleri

Kilise, adını yapımında kullanılan kırmızı kesme taşlardan almaktadır. Zamanla doğanın etkisiyle taşların rengi daha da koyulaşmış ve “Kızıl” sıfatını fazlasıyla hak eder hale gelmiştir.

Yapı, erken Hristiyanlık dönemine ait bazilika planlı kiliselerin ve Bizans mimarisinin güzel bir örneğidir. Dört yapraklı haç planına sahip olan kilise, merkezî kubbesi ve apsisleriyle dikkat çeker. İç mekânındaki sade ama etkileyici atmosfer, insanı adeta geçmişe, binlerce yıl öncesine götürüyor. Tarihte birçok depremlere maruz kalan yapının özgün mimarisini koruyor olması da oldukça etkileyici.

Kilise ile İlgili Bazı Efsaneler

Bazı anlatılara göre kilise Ortodoks mezhebi kurucularından Aziz Gregorius’a (muhtemelen Gregory of Nazianzus) ithaf edilmiş.

Bazı yerel kaynaklarda, Aziz Gregorius’un İstanbul’dan Güzelyurt’a dönüp hayatının son günlerini burada geçirdiği, ölümünden sonra Kızıl Kilise’nin bulunduğu bölgeye gömüldüğü yönünde söylentiler var.

Yine bu yörede Kilise restore edilirken kırmızı taşlarının rengiyle ilgili bazı abartılı hikâyeler anlatıldığı belirtiliyor. Örneğin, kilisenin gün doğumunda, günbatımında güneş ışığının kırmızı taşlarla birleşince ortaya büyüleyici bir görüntü çıkardığı söylentileri var. Bazıları da kilisenin ışık altında “kan gölü gibi, kırmızı yanıyormuş gibi” mecazi anlatımları kullanıyor.

Vadide Yankılanan Rüzgâr ve Kuş Cıvıltıları Arasında Kızıl Kilise’yi Ziyaret

Kızıl Kilise'yi ziyaret etmek, benim için sadece bir yapı gezisi değil, aynı zamanda bu coğrafyadaki tarihe bir yolculuktu. Sessizliğin hâkim olduğu çevresiyle birlikte kilise, ziyaretçilerine dinginlik ve huzur sunuyor. Taşların arasından esen rüzgârın sesi, kilisenin içerisinde yankılanan ayak sesleri ve uzaktan gelen kuş cıvıltıları… Tüm bunlar, bu özel yapının mistik havasını tamamlıyor.

Kilise çevresinde yürüyüş yaparken, doğanın ve tarihin iç içe geçtiğini hissetmek mümkün. Özellikle gün batımında taşların üzerindeki kızıl yansımalar, yapının adını neden aldığını bir kez daha hatırlatıyor. Bu arada Kilisenin tarihi ile ilgili yaptığım kısa bir araştırma kilisenin önemi hakkında farkındalığımı artırdı. Aziz Gregorius’un doğum yeri olduğu düşünülen bu bölgede böylesine anıtsal bir yapının inşa edilmesi, o dönemin dini ve kültürel değerlerini anlamak açısından oldukça önemli.

Koruma ve Gelecek

Ne yazık ki zaman ve doğa koşulları Kızıl Kilise üzerinde izler bırakmış durumda. Ancak son yıllarda restorasyon ve koruma çalışmaları ile yapı yeniden canlandırılmaya çalışılıyor. Dünya Anıtlar Fonu tarafından 2008 yılında “Dünya’nın En Fazla Tehlike Altında Bulunan 100 Tarihi Eseri Listesi”ne alınan Kızıl Kilise’nin 2011 yılında başlayan restorasyon çalışmaları devam ediyor. Kültürel mirasın korunması adına bu tür girişimlerin artması, benzer tarihi yapıların da gelecek nesillere aktarılabilmesi için büyük önem taşıyor.

Sonuç olarak şunu ifade etmek gerekir ki Kızıl Kilise, sadece bir mimari yapı değil, aynı zamanda tarih boyunca birçok medeniyetin izlerini taşıyan sessiz bir tanık. Onu ziyaret etmek, bir yandan geçmişe ışık tutarken, diğer yandan doğa ve insan arasındaki derin bağları da gözler önüne seriyor. Anadolu’nun bu eşsiz yapısını görmek, hem kültürel hem de manevi açıdan zenginleştirici bir deneyimdi. Tarihi seven herkesin, bu büyüleyici yapıyı en az bir kez görmesini tavsiye ederim.

Fotoğraflar: Sema AKGÖL-Mustafa AKGÖL

KAYNAKLAR:

1-      https://tr.wikipedia.org/wiki/K%C4%B1z%C4%B1l_Kilise_(Sivrihisar,_G%C3%BCzelyurt)

2-      https://www.sivasmemleket.com.tr/aksaray/kizil-kilise-bin-500-yillik-tarihi-ile-ziyaretcilerini-cezbediyor/125011?utm_source=chatgpt.com